การสกัดสีจากธรรมชาติ : กรณีศึกษา จิปาถะภัณฑ์สถานบ้านคูบัว

บทคัดย่อ

            มนุษย์รู้จักนำสีจากธรรมชาติมาใช้ตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ จากวัสดุธรรมชาติที่อยู่ในท้องถิ่น สีเป็นปัจจัยที่สำคัญในชีวิตประจำวัน ทั้งการประกอบอาหาร การย้อมผ้าหรือเครื่องนุ่งห่ม และการสร้างสรรค์ผลงานต่าง ๆ เป็นต้น ปัจจุบันมีการพัฒนาสีสังเคราะห์ขึ้นใช้แทนสีธรรมชาติ และได้รับความนิยม เนื่องจากสามารถหาซื้อได้ง่าย ราคาถูก และใช้ปริมาณมากได้ แต่สีสังเคราะห์เป็นสีที่มีส่วนประกอบของสารเคมีที่อาจก่อให้เกิดอันตรายต่อมนุษย์และสิ่งแวดล้อมได้
หากได้รับในปริมาณที่มากเกินไป ดังนั้นการศึกษาการสกัดสีจากธรรมชาติ : กรณีศึกษา จิปาถะภัณฑ์สถานบ้านคูบัว จังหวัดราชบุรี มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาประวัติศาสตร์ความเป็นมาของสีจากธรรมชาติ และองค์ความรู้การสกัดสีจากธรรมชาติ ซึ่งเป็นภูมิปัญญาและมรดกทางวัฒนธรรมของคนโบราณ จิปาถะภัณฑ์สถานบ้านคูบัว ได้รวบรวมภูมิปัญญาเหล่านี้ไว้ให้ได้ศึกษา รวมถึงนักปราชญ์ชาวบ้านที่มาเป็นวิทยากรส่งต่อความรู้ จากการลงพื้นที่สำรวจและสัมภาษณ์พบว่า การสกัดสีจากธรรมชาติมีมาตั้งแต่อดีต ซึ่งชุมชนคูบัวเป็นชุมชนตั้งแต่สมัยทวารวดี มีการทอผ้าจกไท-ยวน ราชบุรี ที่เป็นเอกลักษณ์ของชุมชน และใช้สีธรรมชาติมาย้อมเส้นใยเป็นสีสันต่าง ๆ ได้อย่างสวยงาม แต่จากการสัมภาษณ์นักปราชญ์ชาวบ้านพบว่า ปัจจุบันผ้าที่นำมาทอเป็นผ้าที่ผลิตสำเร็จมาจากโรงงานทั้งสิ้นซึ่งเป็นสีสังเคราะห์และแฝงด้วยสารเคมี ดังนั้นการนำสีจากธรรมชาติมาใช้ในชีวิตประจำวัน ซึ่งมาจากกระบวนการธรรมชาติ ปลอดภัย และไม่อันตรายต่อมนุษย์และสิ่งแวดล้อม จึงเป็นทางเลือกที่สำคัญที่จะสามารถทดแทนการใช้สีสังเคราะห์ และเป็นการสืบสานภูมิปัญญามรดกทางวัฒนธรรมการสกัดสีจากธรรมชาติ อนุรักษ์ และพัฒนาต่อยอดองค์ความรู้สืบต่อไป